گفتگو با عوامل نمایش «سوئینی تاد» که در دو بخش رقابت صحنه‌ای چهلمین جشنواره تئاتر فجر ستایش شدند

نعیمه زمانی | شهرآرانیوز - جشنواره تئاتر فجر به عنوان یک رویداد هنری هر ساله در بخش‌های گوناگون برگزار می‌شود. امسال نیز سهم مشهدی‌ها اجرای نمایش «پشت دیوار قدیمی کشتارگاه» به نویسندگی و کارگردانی رضا صابری در بخش صحنه‌ای غیررقابتی و نمایش‌های «آنتیگونه آخرین سامورایی» به نویسندگی و کارگردانی امین رضایی اردانی، «درخشش صبحگاهی سیاره‌ ناهید» به نویسندگی مسعود عقلی و مهسا غفوریان و کارگردانی مسعود عقلی، «هملتک» به نویسندگی و کارگردانی مهدی احمدی و «سوئینی تاد» به نویسندگی استفان ساندهایم و ترجمه و کارگردانی محمد نیازی در بخش صحنه‌ای رقابتی بود که در نهایت «سویینی تاد» به عنوان نماینده مشهد در میان نامزد‌های پنج بخش قرار گرفت و محمود کریمی و آرمین سپیدار به ترتیب برای طراحی نور و موسیقی این نمایش ستایش شدند.

«سوئینی تاد» قصه معروف و قدیمی انگلیسی است که نسخه‌های بسیاری از آن در قالب نمایشنامه و رمان وجود دارد و معروف‌ترین نسخه آن موزیکال است که از محبوبیت خوبی در کشور‌های مختلف برخوردار است. داستان آن در مورد آرایشگری به نام «بنجامین بارکر» است که به ناحق تبعید شده و پس از چند سال با نام مستعار سوئینی تاد به لندن بازمی گردد تا از کسانی که موجب جدایی او از همسر و فرزندش شده اند انتقام گیرد. در ادامه با محمد نیازی، محمود کریمی و آرمین سپیدار به گپ و گفت پرداخته ایم که می‌خوانید.

نمایش آن طور که باید دیده نشد

«سوئینی تاد» هفتمین اثر محمد نیازی و سومین تجربه او برای حضور در جشنواره فجر به عنوان کارگردان است، او می‌گوید: داستان این نمایش فانتزی و اجتماعی است که به صورت موزیکال اجرا می‌شود. تمام تلاش بر این بوده که وفادار به متن باشیم و به همین دلیل به طور کامل نسخه اصلی اجرا شده است.

به گفته او، نمایش سال ۹۸ تولید شده، اما به دلیل شیوع بیماری کرونا به اجرا نرسیده است. نیازی ادامه می‌دهد: با توجه به کرونا و قرنطینه و همچنین میسرنبودن اجرا‌های عمومی در مجموعه تئاتر شهر مشهد نمایش ما نیز از اجرا باز ماند. این گونه تئاتر‌ها باید در قاب صحنه‌ای اجرا شوند و سالن‌های دیگر شهر برای اجرای آن‌ها مناسب نیستند.

این کارگردان یکی از دلایل شرکت در جشنواره تئاتر فجر را دیده شدن نمایش «سوئینی تاد» می‌داند تا به واسطه آن اجرای عمومی بهتری داشته باشد.

او توضیح می‌دهد: بخش‌های مختلفی در نمایش‌های موزیکال وجود دارد که به جذابیت بصری و ارتباط مخاطب با اثر کمک می‌کند. بازی ها، نور، گریم، موسیقی، لباس و ... هر یک در این نوع اثر اهمیت دارد تا مخاطب را از دنیای واقعی جدا کرده و به دنیای فانتزی نمایش مرتبط کند.

نیازی ادامه می‌دهد: گرچه بازخورد‌های خوبی از سمت تماشاگران وجود داشت، اما اگر اثر قبل از شرکت در جشنواره به اجرای عمومی رسیده بود، اتفاق بهتری برای نمایش رقم می‌خورد و نبود چنین چیزی سبب شد نمایش آن طور که باید دیده نشود.

این کارگردان تئاتر یادآور می‌شود: جشنواره فجر ویترین تئاتر کشور است و هر ساله گروه‌های خوبی دور هم جمع می‌شوند. با این حال جشنواره امسال کیفیت سال‌های گذشته را نداشت. ذات جشنواره به این است که گروه‌های هنری اعم از شهرستانی و تهرانی بتوانند با یکدیگر تعامل داشته باشند و کار‌های یکدیگر را ببینند.

به باور نیازی شرایط کرونا سبب شد جمعیت کمی در سالن‌ها به تماشا بنشینند. گروه‌های تئاتر خارجی از کشور‌های صاحب سبک نیز حضور کم رنگی داشتند. تمام این عوامل منجر به کاهش سطح کیفی جشنواره شده بود. با این حال، اجرا شدن جشنواره برای چهلمین بار جای امیدواری دارد.

او ادامه می‌دهد: اگر شرایط مجموعه تئاتر شهر مشهد مانند روز‌های قبل از کرونا شود و مسئولان مرتبط هم تئاتر را به عنوان یک شغل قبول کنند و زیرساخت‌هایی برای آن در نظر گیرند، بخش خصوصی نیز بیش از پیش برای ساخت سالن تئاتر و به وجود آوردن امکانات ترغیب خواهد شد.

استفاده از روان شناسی رنگ‌ها در نور

محمود کریمی، طراح نور این نمایش که در جشنواره فجر امسال تقدیر شد، از سال ۷۹ به طراحی نور در زمینه تئاتر می‌پردازد. او با اشاره به روش مورد استفاده شده در نمایش «سوئینی تاد» بیان می‌کند: در این اثر به روان شناسی و جامعه شناسی رنگ توجه ویژه‌ای شده و از آن در طراحی نور و بهترشدن اثرکمک گرفته شده است.

به باور او، رنگ‌ها برای ما شناخته شده هستند و به این ترتیب به صورت ناخودآگاه در همان لحظه اول با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنیم.

کریمی ادامه می‌دهد: در این نمایش برای نشان دادن موضوعات مختلف مانند قدرت، مرگ و ... از رنگ‌ها و نورپردازی‌های ویژه استفاده شده. برای مثال از رنگ قرمز برای مرگ بهره گرفته شده است.

او به کار گروهی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: تئاتر جدا از دیگر فعالیت‌های هنری یک هنر به طور کامل گروهی است و همه عناصر و اعضا، مربوط به هم و وابسته هستند؛ بنابراین به همان اندازه که یک بازیگر می‌تواند در رسیدن به هدف نمایش تلاش کند، بخش‌های دیگر مانند طراحی نور و لباس، زیباشناسی، ریتم، موسیقی و ... هم می‌توانند تأثیرگذار باشند و به درک مخاطب کمک کنند.

به گفته کریمی، گرچه تئاتر کار سختی است، اما در این نمایش گروه طراحان از همان ابتدا از لحظه دورخوانی نمایشنامه با گروه بازیگری همراه بودند و همه مراحل را با یکدیگر پیش بردند. در نتیجه سختی کار به شیرینی تبدیل شد.

او یادآور می‌شود: همان طور که یک بازیگر باید درباره نور شناخت داشته باشد تا بتواند وظیفه‌ای که در نمایش دارد را انجام دهد، طراح نور هم باید از بازیگری شناخت داشته باشد؛ بنابراین تمام اعضای تئاتر موظف هستند که درباره بخش‌های تئاتر آشنایی داشته باشند.

کریمی ادامه می‌دهد: زمانی که یک نورپردازی موضعی برای بخشی از صحنه در نظر گرفته می‌شود و بازیگر در آن قسمت به بهترین شکل ممکن نقش خود را ایفا می‌کند به این معناست که عوامل برای اجرای خوب به یکدیگر کمک می‌کنند و این پیوستگی آنچنان درهم تنیده است که نمی‌توان قسمت‌ها را از یکدیگر مجزا دانست.

به گفته او، نگاه به تئاتر استان خوب است، اما امکانات در سالن‌ها به اندازه کافی نیست و با توجه به هزینه‌های بسیاری که در این زمینه وجود دارد برای تجهیز سالن‌ها نیاز به کمک و حمایت بیشتری است.

کریمی یادآور می‌شود: اکنون آموزش خاصی در مورد طراحی نور برای نمایش در مشهد وجود ندارد. با این حال با بعضی از آموزشگاه‌های تئاتر صحبت‌هایی شده است که در دوره‌های کارگردانی خود آموزش واحد‌های جداگانه‌ای به عنوان طراحی نور را در نظر بگیرید.

او جشنواره فجر را به نمایشگاهی تشبیه می‌کند و می‌گوید: جشنواره تئاتر جایی است که می‌توان در آنجا آثار نمایشی دیگر را تماشا کرد و تبادل اطلاعات میان هنرمندان برقرار کرد. با این همه، این اتفاق نمی‌افتد و تمام وقت هنرمندی که از شهرستان به تهران می‌رود به دکور و آماده شدن برای اجرا صرف می‌شود و دیگر فرصتی برای دیدن آثار دیگر گروه‌های نمایشی فراهم نمی‌شود.

به نظر کریمی، گروه اجرایی باید از روز ابتدایی جشنواره در محل مورد نظر حضور داشته باشد و تمام نمایش‌ها را ببیند. همچنین برگزاری جلسات نقد و بررسی مانند گذشته می‌تواند به از بین رفتن نقاط منفی و تقویت نقاط قوت آثار کمک کند.

بازسازی قطعات موسیقی

آرمین سپیدار، آهنگ ساز و تنظیم کننده موسیقی و هنرمند ستایش شده در چهلمین دوره جشنواره تئاتر فجر که «سوئینی تاد» اولین تجربه موسیقی تئاتر اوست، می‌گوید: نقش موسیقی در نمایش و تئاتر را نمی‌توان نادیده گرفت. این موضوع در تئاتر موزیکال بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و اهمیت پیدا می‌کند.

او بازسازی قطعات قدیمی این تئاتر را سخت‌ترین قسمت کار موسیقی آن می‌داند و بیان می‌کند: «سوئینی تاد» نمایشی قدیمی است و قطعات موسیقی کلاسیک و پیچیده‌ای دارد. با توجه به شرایط و امکانات موجود ساخت آن قطعات با همان کیفیت به راحتی ممکن نبود. با این حال، بیشتر از آنچه که انتظار می‌رفت، آهنگ‌ها به کار اصلی نزدیک است. گرچه خیلی از قطعات تغییر داده شده است.

او ادامه می‌دهد: در موسیقی این نمایش، از همه ساز‌ها استفاده شده و در واقع یک ارکستر کامل وجود داشته است. بازیگران نیز به خوبی توانسته اند با آن هماهنگ باشند.

سپیدار یادآور می‌شود: به تئاتر و هر آنچه که به آن مرتبط است آن طور که باید توجه نمی‌شود. جشنواره موسیقی، تئاتر و فیلم فجر همه باید در یک کیفیت و استاندارد اجرا شوند، اما این گونه نبوده و تفاوت در جشنواره تئاتر به چشم می‌خورد. با تمام ضعف‌هایی که جشنواره امسال داشته است، اما همین اندازه که وجود دارد و برگزار می‌شود باید مثبت به آن نگاه کرد.

او خاطر نشان می‌کند: همین امر یک نقطه قوت است و به شرکت کنندگان انگیزه می‌دهد. با این همه، باید شرایط بهتری برای جشنواره فجر و اهالی تئاتر به وجود آید و جشنواره‌هایی مانند فجر با شکوه‌تر برگزار شود.